Quan Thái Phó Dương Hựu, tự Thái Tử, là một danh thần triều Tấn. Thuở ông còn bé, thường bảo bà vú nuôi lấy cái vòng cho mình chơi. Bà ấy nói: “Cậu không có cái vòng nào cả, biết lấy ở đâu bây giờ?”. Dương Hựu đáp: “Lúc trước tôi chơi đùa, làm rớt nó ở trong bộng cây dâu nơi góc tường phía đông”. Bà vú lại bảo: “Thế thì cậu tự tìm lấy đi”. Hựu nói: “Đây không phải là nhà trước, tôi không biết chỗ”. Sau, Dương Hựu ra cổng chơi, trông ngóng bốn phương, rồi đi thẳng về phía Đông, bà vú cũng đi theo.
Khi đến nhà họ Lý, Hựu liền rẽ sang tường phía Đông, tìm dưới một gốc cây lấy được cái vòng, Lý thị thấy thế, vừa sợ vừa thương nói: “Đây là món đồ chơi yêu quí của con tôi thuở trước. Nó vương bệnh rồi chết hồi bảy tuổi. Sau khi nó mất, tôi mãi tìm chiếc vòng ấy, nhưng không gặp. Nay cậu đã bắt được, xin trả lại cho tôi”. Dương Hựu không nói gì, cầm chiếc vòng chạy đi. Lý thị theo hỏi, bà vú liền thuật lại những lời của Hựu đã nói khi trước. Lý thị mừng thương lẫn lộn, muốn trở lại xin Hựu làm con, người trong xóm cùng nhau giảng giải cho, sau mới thôi. Lớn lên, Dương Hựu thường mang bệnh nhức đầu. Thầy thuốc muốn chữa trị, Hựu nói: “Khi tôi mới sanh ra ba ngày, đầu day về phương Bắc, bị gió thổi vào, trong ý chắc về sau sẽ do đó thành bệnh đã sâu, không thể điều trị nữa”.
Sau Dương Hựu làm quan Đô Đốc, trấn nhậm ở đất Tương Dương, thường cúng vào chùa Võ Đương rất hậu. Có người hỏi duyên cớ, ông lẳng lặng không đáp. Đến lúc già, nhân khi sám hối, ông mới bày tỏ việc nhân quả rằng:: “Thân trước của tôi có nhiều tội, nhờ cất ngôi chùa này mà được khỏi. Vì thế, tôi mới có ý ân cần với chùa Vỏ Đương hơn các chùa khác”.
* * *
Đời Tề, vua Võ Đế đến viếng thiền sư Tăng Trù, sư ngồi yên trên thiền sàng, không ra đón rước. Các học trò đều khuyên thầy nên tiếp giá. Thiền sư đáp: “Thưở xưa vua Ưu Điền đem lòng ác đến thảo am, muốn hại Tôn giả Tân Đầu Lô, Tôn giả xuống giường đi bảy bước nghinh tiếp. Bảy ngày sau, vua Ưu Điền mất ngôi, bị nước láng giềng bắt xiềng chân, cầm tù đến mười hai năm. Nay ta tuy kém đức, nhưng cũng gắng học đòi theo người xưa,
muốn cho vua được phước”. Có kẻ đem lời gièm pha đến tai vua; Võ Đế rất căm giận, định hôm nào vào chùa, để ý xem, nếu Thiền sư không cung kính, sẽ bắt đem giết đi.
Ngài Tăng Trù biết việc ấy, đợi khi vua đến thăm viếng, liền ra khỏi chùa đón mười dặm. Vua lấy làm lạ, hỏi duyên cớ, Ngài đáp: “Bần Tăng sợ huyết nơi thân làm nhơ uế cảnh Già Lam, nên đi xa đón trước để chịu chém”. Võ Đế nghe qua sợ hãi, xin sám hối và bảo quan cận thần là Dương Tuân rằng: “Trầm không sáng suốt, thiếu chút nữa lỗi lầm làm hại Thánh Sư!”.
Về đến chùa, ngài Tăng Trù tâu với vua rằng: “Bệ hạ tiền thân là La Sát, đời nay ưa chém giết là thói quen từ kiếp trước chớ không chi lạ”. Vua hỏi: “Làm sao biết được?”. Thiền sư lấy cái chậu đổ nước vào, đứng niệm chú, rồi xin vua đến xem. Quả nhiên, trông vào chậu nước, Võ Đế thấy thân mình là La Sát, lại có một bầy quỷ nhỏ theo sau. Vua cả kinh, từ đó dứt tuyệt rượu thịt, trọn ngày lạy Phật, tham thiền, sự hành đạo tinh tấn mạnh mẽ dường như gió cuốn.
* * *
Đời Đường, Vi Cao làm quan Thái Úy Trung Thơ Lịnh. Thuở mới sanh người, cha trai Tăng để cầu phước cho con. Khi chúng Tăng thọ trai xong, bà nhũ mẫu bồng đứa nhỏ đến, cầu xin chú nguyện. Có một vị Tăng đứng dậy bảo chúng rằng: “Đứa bé này đời trước là Gia Cát Võ Hầu, ngày sau sẽ có sự chánh trị tốt đẹp ở miền đất Thục”. Nói xong, vị Tăng ấy biến mất.
Về sau, Vi Cao ra làm quan, những điều tiết, nghĩa, công danh, đại khái cùng với Gia Cát Võ Hầu đều giống hệt nhau. Cai trị đất Thục hai mươi mốt năm. Vi Cao được vua phong đến tước Nam Khang Quận Vương, dân chúng đều cảm đức, Quận Vương rất mến đạo Thích. Khi tượng Phật đá ở Gia Châu mới tạc thành, ngài tự thân viết lời kỷ niệm…
Đời Đường, Sa Môn Viên Trạch ở chùa Huệ Lâm, xứ Đông Đô cùng với ẩn sĩ Lý Nguyên kết bạn rất thân thiện, chùa Huệ Lâm vốn là nhà cũ của Lý Nguyên. Từ khi Lý Trảng, cha của Nguyên, bị An Lộc Sơn làm hại, Nguyên không ra làm quan, thường ở trong chùa, cùng Sư Viên Trạch đàm đạo suốt ngày và lấy đó làm vui thú.
Một hôm, hai người cùng rủ nhau đến núi Nga My để xem cảnh đẹp. Viên Trạch muốn đi theo ngã Tà Cốc đến Trường An, Lý Nguyên lại bàn nên đi dọc con đường từ Kinh Châu thẳng đến và lại nói rằng: “Tôi từ lâu đã chán nẻo lợi danh, chẳng còn muốn trông thấy cảnh phồn hoa chốn kinh sư nữa.” Không biết làm sao, Viên Trạch đành phải chiều theo bạn, cùng đi ngã Kinh Châu.
Khi thuyền đến Nam Phố, Viên Trạch trông thấy một người đàn bà quảy đôi thùng xuống bến gánh nước, liền sa nước mắt nói: “Sỡ dĩ tôi không muốn đi đường này, chỉ vì thế!” Nguyên kinh sợ, hỏi duyên cớ? Trạch đáp: “Người đàn bà kia có mang đã ba năm, chờ tôi đến làm con. Nếu tôi không gặp thì thôi, nay đã gặp rồi, quyết không thể trốn tránh được. Vậy, ba ngày sau, nếu không quên nghĩa tri giao, xin ngài tìm đến thăm, tôi sẽ dùng một nụ cười để làm tin. Và, mười ba năm nữa, xin hẹn cùng ngài gặp gỡ nơi đất Hàng Châu, ngoài chùa Thiên Trúc”. Nguyên nghe nói, bùi ngùi cảm động, sai nấu nước cho bạn tắm rửa. Chiều lại, Sư Viên Trạch liền nở nụ cười, chàng bèn đem việc ấy thuật lại cho gia quyến người sản phụ kia nghe. Lo việc mai tang cho bạn xong, Nguyên liền trở về chùa.
Mười ba năm sau, Lý Nguyên đúng kỳ đến nơi ước hẹn, thấy một tên mục đồng gõ vào sừng trâu ca rằng:
Ba sanh trên đá vương hồn cũ.
Nào lúc ngâm thi dưới nguyệt tròn?
Thẹn với người xưa xa đến viếng!
Thân này tuy khác tánh linh còn…
Lý Nguyên nghe tiếng ca, hỏi: “Trạch công có được mạnh khỏe chăng?”. Mục đồng đáp: “Lý Quân thật là người tín sĩ! Nhưng tôi duyên trần chưa dứt không thể gần nhau. Nếu ngài cố gắng tu hành, sau sẽ có phen gặp gỡ”. Nói xong lại ca rằng:
Nỗi riêng sau trước sự tơi bời.
Muốn tỏ nguồn cơn, đứt ruột thôi!
Ngô, Việt nước non tìm đã khắp.
Cùng đường trở bước nẻo xa vời!
Ca xong, liền biến mất. Lý Nguyên lại trở về chùa Huệ Lâm, đến niên hiệu Trường Khánh năm đầu, Nguyên được tám mươi tuổi, vua Mục Tôn hạ chiếu phong cho làm quan Gián Nghị đại phu, không nhận. Chưa được bao lâu Nguyên qua đời.
Ta còn để lại gì không.
Kìa non đá lở nọ sông cát bồi.
Lang thang từ độ luân hồi.
U minh nẻo trước xa khơi dặm về.
Trông ra bến thảm bờ mê.
Nghìn thu nửa chớp bốn bề một phương.
Ta van cát bụi trên đường,
Dù dơ dù sạch, đừng vương gót này.
